Risk Analizi Nedir?
6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunun 10. maddesine göre işveren, çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk analizi yaptırmayan işverene 3.906 Türk Lirası, aykırılığın devamı halinde her ay 5.859 Türk Lirası idari para cezası verilir. Risk analizi fiyatları işyerinin büyüklüğüne, tehlike sınıfına ve makine teçhizat çokluğuna göre değişiklik göstermektedir. Risk analizi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi ekibinde; işveren veya işveren vekili, iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi, işyerindeki çalışan temsilcisi, işyerindeki destek elemanları, işyerindeki mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar bulunmalıdır. Risk değerlendirmesi yaparken üretimin veya hizmetin durmaması da önemli bir husustur.
Bu yüzden işyerlerin de risk analizi yapılırken risk değerlendirme ekibini eksiksiz olarak sağlamak zordur. İşveren, risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişilerin görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar, görevlendirilenlerin hak ve yetkilerini kısıtlayamaz. Risk değerlendirmesi yaparken; belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu, kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal maddelerin seçimi, işyerinin tertip ve düzeni, genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumunu dikkate alırız.
Risk Değerlendirmesi
ÖDÜL İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi (OSGB) olarak risk değerlendirmesi yapmak için 5 adım izleriz.
Risk değerlendirmesinin 1. adımı bilgi toplamaktır. Bilgiden kasıt; işyerinizin konumu, işyerinizde kimlerin çalıştığı (engelli, genç, gebe çalışanlara daha fazla özen gösterilir), iş ekipmanı ve madde olarak neler kullanıldığı, yapılan işlerin yöntemi ve süresi, tehlikelerin tanımı ve kaynakları, işyerindeki tehlikelerden doğacak potansiyel sonuçlar, alınan koruyucu tedbirler, varsa o işyerinde yaşanmış iş kazaları ve meslek hatalıklarına dair rapor, yasal yükümlülüklerdir.
Risk değerlendirmesinin 2. adımı tehlikelerin belirlenmesidir. İşyerinde zarar verme potansiyeli olan her şey (tehlikeler) belirlenmelidir. Birinci adımda toplanan bilgilere dayanarak ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatlarını dikkate alarak, çalışma ortamında bulunan kimyasal, fiziksel, biyolojik, ergonomik, psikososyal ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir ve kayda alınır. Tehlikeleri nasıl belirleyeceğimiz konusuna gelince iş sağlığı ve güvenliği genel müdürlüğünün web sitesindeki bazı sektörlere göre hazırlanmış, genel çeklistlerden yararlanılabilir. Genel çeklistler bazı sektörlere göre hazırlanmıştır ve risk değerlendirmesi için yeterli değildir. Her sektöre göre çeklist hazırlansa da tek başına yeterli değildir, o işyerindeki özel tehlikelerde göz önünde bulundurulmalıdır. Tehlikelere ilişkin bilgileri toplarken aynı hizmeti, üretimi, yöntemi veya teknikleri kullanan benzer işyerlerinde meydana gelen iş kazaları ve ortaya çıkan meslek hastalıklarını da değerlendiririz.
Risk değerlendirmesinin 3. adımı tehlikelerden kaynaklanan risklerin değerlendirilmesidir. Tespit edilen tehlikelerden kaynaklanacak risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile bu risklerden nelerin, kimlerin, ne şekilde ve hangi şiddette zarar görebileceğini belirleyiniz. İşyerinde mevcut kontrol tedbirlerinin etkisini de göz önüne alarak, zararın olasılık ve şiddetini tahmin edip riskin küçük, orta ya da yüksek olduğuna karar verin. Riskleri değerlendirirken aşağıdaki tablolardan yararlanınız.
Bir Olayın Gerçekleşme İhtimali
İHTİMAL | ORTAYA ÇIKMA OLASILIĞI İÇİN DERECELENDİRME BASAMAKLARI |
ÇOK KÜÇÜK | Hemen hemen hiç |
KÜÇÜK | Çok az ( yılda bir kez ), sadece anormal durumlarda |
ORTA | Az ( yılda bir kaç kez ) |
YÜKSEK | Sıklıkla ( ayda,bir ) |
ÇOK YÜKSEK | Çok sıklıkla ( haftada bir, her gün ), normal çalışma şartlarında |
Bir Olayın Gerçekleştiği Takdirde Şiddeti
SONUÇ | DERECELENDİRME |
ÇOK HAFİF | İş saati kaybı yok, hemen giderilebilen, ilk yardım gerektiren |
HAFİF | İş günü kaybı yok, kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi |
ORTA | Hafif yaralanma, yatarak tedavi/yaralanma |
CİDDİ | Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı |
ÇOK CİDDİ | Ölüm, sürekli iş göremezlik |
Risk Analizi Nasıl Yapılır?
Bir tehlikeden kaynaklanan riskin iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğiyle uyuşuyorsa kabul edilebilir, uyuşmuyorsa kabul edilemez olduğuna karar verin. Riskin kabul edilebilirliğine karar verdiğiniz zaman, değerlendirmenizin yönetiminde çalışanlarınızın yaş, cinsiyet ve sağlıklarını dikkate almayı unutmayın.
Risk değerlendirmesinin 4. adımı riski ortadan kaldırmak ya da azaltmak için eylemlerin planlanması ve değerlendirmenin yapılmasıdır. Bir tehlikeden kaynaklanan riskin ortadan kaldırılması ya da en aza indirilmesi için eylemlerimi nasıl planlamalıyım?
1-) Riskin yüksek ve kabul edilemez bir düzeyde olduğu değerlendirilmişse, ilk önce bunun azaltılması yönünde eylemler gerçekleştirilmelidir.
2-) Risk orta düzeyde ve kabul edilebilir olarak değerlendirilmişse, eylemlerin riskin bu düzeyin altına düşürülmesi yönünde planlanması tavsiye edilir.
3-) Risk düşük düzeyde ve kabul edilebilir olarak değerlendirilmişse, riskin bu düzeyde kalmasının sağlanması gereklidir.
4-) Koruyucu ve önleyici tedbirler şu öncelikler sıralamasına dikkat edilerek uygulanmalıdır
5-) Tehlikeyi/riski ortadan kaldırın, idari düzenlemelerle, toplu koruma önlemleriyle, uygun kişisel koruyucu donanım ile en aza indirin.
Risk değerlendirmesinin 5. adımı risk değerlendirmenin yazılı hale getirilmesidir.
1-) Risk değerlendirme formu hazırlayarak risk değerlendirmesini her bir işyeri için yazılı hale getirebilirsiniz.
2-) Risk değerlendirmesinin yapıldığı işyerinin adı ve adresi, değerlendirme tarihi ve değerlendirmeyi yapan kişilerin adları gibi temel bilgileri kaydedin.
3-) Belirlediğiniz tehlikeleri kaydedin. Belirlediğiniz her bir tehlike için: Bir tehlikeden kaynaklanan riskin azaltılması için uygulayacağınız koruyucu/önleyici tedbirleri kaydedin.
4-) Risk değerlendirmenizin sonuçlarını (örneğin, yüksek/kabul edilemez) kaydedin.
5-) Riskin azaltılması için planlanan eylemlerinizi kaydedin ve raporu tamamlayın.